HOK
San Margherita, Ligure, 14 mei 1929
Geliefden, daar zijn we nu aan de Italiaanse Riviera, aan de Golf van Rapallo. Een heerlijke, warme voor noorderlingen een zomerdag; vóór me de diepblauwe Middellandse Zee, diep hemelsblauw, in de verte spiegelglad en met enkele witte zeilen. Cote d’Azur een juiste naam voor deze kusten! Aan de overkant de witte villa’s van Chiavari en Sestri Levante tussen en op steile rotsen gebouwd. Een weelderige plantengroei van palmen, vijgen, ceders; planten, die voor ons zo exotisch zijn, maar die hier de voornaamste elementen vormen van de flora. En de branding klotst en ruist tegen de rotsen voor ons raam; ons wiegelied voor de nacht, ons droomlied voor de dag, wanneer we aan den oever, naar de lucht, naar de horizon staren! En de zon schijnt uit een door lichte wolken gesluierde hemel, die hier en daar even blauw is als de zee. Het is een streek die tot meditatie uitnodigt. Ik zou hier uren kunnen staren naar beelden van verleden en van toekomst, die me even onbestemd voorkomen als het ruisen van de zee tegen de rotsen. Israëls heeft die stemmingen zo goed weergegeven in zijn etsen van rustende vissers met die starende, rustige blik in de ogen. Kalm wordt de mens hier na het jachten in de stad. Een weldaad voor de oren is het eentonige ruisen van de zee na het nerveuze gebel van de trams, na de twijfelachtig esthetische neusgeluiden van saxofoons. Een rust voor de ogen zijn de kleuren hier, die dringen zich niet aan ons op zoals reclames in de stad. Ze frapperen ons hier slechts, wanneer wij er open oog voor hebben. “Wij zijn geboren buitenmensen” zei Eida gisteren terecht: wij genieten hier zoals wij genieten kunnen van de natuur. Met een zekere spijt zie ik het einde van deze vakantietijd naderen om me weer te moeten bewegen in conventie en veel gemaaktheid.
Zeer frappant was die tegenstelling tussen Bellagio met zijn bloemen en Milaan met zijn aristocratie in de opera waar het schitterde van toiletten en goud. In de opera mochten de mensen uit de engelenbak de spelers en de dirigent voor het doek terugroepen, de dames van de balkons klapten slechts, wanneer de sterren voor het doek verschenen waren. Waar blijft de geestdrift, wanneer ook deze aan conventie onderworpen wordt? Dat frappeerde mij geweldig en ik vroeg me af, of die mensen daar gekomen zijn om goede zang, goed spel, om Toscanini te horen en te zien, dan wel om zích te laten zien. [2]
Het begint hier waarschijnlijk te lijken op New York, waar men met duizenden dollars een balkonplaats in het Metropolitan Theatre betaalt, waar men om die plaatsen vecht, omdat, kan men zich in zo’n box aan het publiek kan vertonen, men weet, dat het publiek hen als miljonairs beschouwt. Zo zal het in Milaan ook het geval zijn, want geen balkonplaats ziet men in de lijst van de plaatsen, alles is blijkbaar reeds verhuurd, en voor welke prijzen!! Honderden lires per voorstelling. Zo is het ook in de Parijse opera en misschien ook overal, waar het snobisme hoogtij viert. Merk- waardige gelijkenis.
Maar voor ons was alles prachtig nog. Een zang zo zuiver en gevoelig; een acteren zo harmoniërende met de zang; een uiterst goed verzorgd decor! Er kwam een donder- en regenscène voor in één der bedrijven, en een verfrissende gewaarwording gaf het mij boven in de prima galeria (= 1e engelenbak), waar de transpiratie ons alleen van het zitten al uitbrak. Het was alsof het echt geregend had.
En “prachtig” was in het slotbedrijf het slagveld, op de voorgrond de gruwelen van de oorlog, op de achtergrond, heel klein de terugtrekkende troepen van Napoleon na de slag bij Leipzig. Het stuk dat we gezien hebben heet Germania, muziek van Franchetti, een Italiaan, die naar men schrijft in dit stuk een synthese heeft gegeven van de diepte der Duitse muziek met de bevalligheid der Italiaanse.
Wat een hoop nieuwe indrukken hebben wij niet gehad sinds ons vertrek uit Bellagio. Eergisteren zaten we er nog en nu hier aan de Riviera, Bellagio lijkt reeds zo veraf. We waren al enige dagen bezig om ons vertrek vast te stellen, maar we konden er niet toe komen, omdat Bell. zo rustig is, maar aan de andere kant wilden wij de mooie gelegenheid om iets van het moderne Italië te zien, niet voorbij laten gaan. Wat weten we eigenlijk van dat tegenwoordige Italië: het bestaan van een genie Benito Mussolini, il duce del Facismo, Bugatti, Fiat, Targa Florio[1], maar weinig meer. Dat heeft de doorslag gegeven en we hebben geen spijt weg te zijn gegaan.
Milaan heeft ons enige indruk gegeven van wat een grote Italiaanse stad is. Niets anders dan anders. Geweldig verkeer, veel Lancia’s, lelijke kazerne huizen, mooie parken en een prachtige tram met humane inrichtingen voor bestuurder en conducteur.